Historia sztuki I

Cykl wykładów z historii sztuki powszechnej obejmuje okres od czasów prehistorycznych (kultury neolityczne na Bliskim Wschodzie), po starożytny Egipt, Grecję aż po sztukę nam współczesną. Poszczególne okresy w dziejach sztuki są omawiane na przykładzie najbardziej reprezentatywnych dzieł, pojęć i tematów podejmowanych przez artystów w danym momencie historycznym.

Celem wykładów jest przekazanie studentom wiedzy na temat epok artystycznych i ich najwybitniejszych reprezentantów, tradycji artystycznych terminologii historii sztuki i metodologii. Także poznanie przez studentów podstawowej i współczesnej literatury przedmiotu.

Wykłady na temat historii sztuki powszechnej prowadzone są w systemie chronologicznym (epoki, dzieła) i diachronicznym ( tematy przekrojowe, jak akt, perspektywa, iluzja czy portret). Poznanie przez studentów wybranej metodologii Nowej Historii Sztuki (NAH)

Zakres poszczególnych tematów:

1.Wstęp do historii sztuki (podstawowe pojęcia historii sztuki, analiza ikonograficzna, symbol, alegoria, atrybut, perspektywa, kolor, elementy wybranych kultur pozaeuropejskich, wybrane teorie sztuki – w zarysie).Historia sztuki a kultura wizualna.

2. Sztuka prehistoryczna i pierwsze artefakty. Przegląd współczesnych propozycji badawczych. Paleolityczna jaskinia jako „przestrzeń kulturowej adaptacji”. Maska, jako reprezentacja nieobecnego - narodziny sztuki.

3. Starożytne cywilizacje (Egipt, Grecja, Rzym) Podstawowe pojęcia z historii architektury, rzeźby, malarstwa. Poznanie podstawowej terminologii (okres archaiczny, klasyczny i hellenistyczny sztuki greckiej; porządki architektoniczne). Teorie estetyczne. Polityka płci w starożytnych Grecji i Rzymie ( na przykładzie dyspozycji pomieszczeń domu greckiego/rzymskiego). Antyczna nagość. Historia ubioru w antyku. Antyczny teatr.

4. Początki sztuki starochrześcijańskiej (Chrześcijaństwo Wschodnie i Zachodnie – narodziny symboliki chrześcijańskiej i ich źródła w tradycji antycznej. Ikonografia chrześcijańska: Cykl Chrystologiczny i Cykl Maryjny. Wybrane przykłady. Antyk w sztuce wczesnochrześcijańskiej.

5. Wieki średnie – Architektura i rzeźba romańska. "Inny" Średniowiecza. Katedra gotycka i jej program architektoniczny. Kultura dworska i styl międzynarodowy (Burgundia, Francja, Austria, Czechy); Historia ubioru w wiekach średnich. Praktyki ciała w Średniowieczu: czystość i brud. Kultura mieszczańska. Rynek sztuki.

6. Główne ośrodki Renesansu. Globalny obieg sztuki: grafika. Czy istniało malarstwo mieszczańskie? Narodziny portretu. Historia ubioru.

7. Akt: od Giorgione do Vanessy Beecroft.

8. "Melancholia" Durera i Larsa von Triera.

9. Manieryzm i wczesny barok: Caravaggio.

10. Dlaczego nie było wielkich artystek? Sofonisba Anguissola, Artemisia Gentileschi i inne.

11. Sztuka Kontrreformacji: malarstwo iluzjonistyczne.

12. Rokoko i europejska kultura dworska. Od króla Słońce do Marii Antoniny- moda dworska XVII/XVIII w., a współczesne inscenizacje teatralne i filmowe.

Kultura intymności - historia wnętrz. Kolonializm.

13. Sztuka Wielkiej Rewolucji Francuskiej i Cesarstwa. Nowa publiczność sztuki. Salony.

14. Romantyzm. Goya i okropności wojny. Abjekt w sztuce (Goya, Gericalult). "Okropności wojny" a sztuka XX w. Caspar David Friedrich i romantyczny pejzaż. Romantyczna groza. Gotyk.

15.Wiek XIX: Akademizm.. Orient w malarstwie XX w. w perspektywie postkolonialnej.

16. Wiek XIX: Eksperymenty optyczne, teorie percepcji i początek nowoczesności: Fotografia.

17. Demontaż pola wizualnego. Manet, Cezanne, Seurat. .

18. Paryż XIX wieku: dlaczego malarski impresjonistki nie mogły malować tego samego, co malarze impresjoniści.

19. Narodziny kultury masowej.

20. Neokolonializm i sztuka przełomu wieków XIX i XX.

21. Futuryzm jako projekt antropologiczny.

22. Teoria awangardy: T. Buerger.

23. Dezerterzy Wielkiej Wojny: Dadaizm.

24. Duchamp. Ready mades. Przedmiot gotowy i kultura konsumpcyjna.

Jeff Koons, Haim Steinbach.

25. Surrealizm. Piękno konwulsyjne.

26. Bauhaus i design w USA.

27. Le Corbusier, „maszyna do mieszkania” i współczesne blokowiska.

28. Sztuka i architektura totalitarna: Włochy, Niemcy, Związek Radziecki.

29. Geografia artystyczna po II wojnie światowej: Nowy Jork jako nowy Paryż.

30. Hegemonia artystyczna USA: abstrakcyjny ekspresjonizm.

Gombrich E., O sztuce, Arkady (wszystkie wydania)

Sztuka świata, Arkady, 12 tomów, Arkady, Warszawa 1990 – 1998 (wybrane rozdziały z poszczególnych tomów).

R. Barthes, Światło obrazu. Uwagi o fotografii, Warszawa 1996. (wybrane fragmenty)

W. Benjamin, Twórca jako wytwórca, tłum. Robert Reszke, Wydawnictwo KRM, Warszawa 2011. (wybrane rozdziały).

J. Berger, Sposoby widzenia, Poznań 1997.

R. Krauss, Oryginalność awangardy i inne mity modernistyczne, Warszawa 2011 ( wybrany rozdział)

L. Nochlin, Realizm, Warszawa 1974.

M. Porębski., Granica współczesności 1909-1925, Warszawa 1989.

S.E. Rasmusseen, Odczuwanie architektury, Warszawa 1999.

B. Rose, Malarstwo amerykańskie dwudziestego wieku, WAiF, Warszawa 1991

J. Shearman, Manieryzm, Warszawa 1970.

S. Sontag, Widok cudzego cierpienia, Kraków 2010.

S. Sontag, O fotografii, Karakter, Kraków 2009.

Bibliografia:

Sztuka świata, Arkady, 12 tomów, Arkady, Warszawa 1990 – 1998 (wybrane rozdziały z poszczególnych tomów).

Hans Belting, Rzymski portret funeralny i portret świętego u chrześcijan, w: tegoż, Obraz i kult. Historia obrazu przed epoką sztuki, przeł. Tadeusz Zatorski, słowo/obraz/terytoria, Gdańsk 2010.

Otto von Simson, Katedra gotycka. Jej narodziny i znaczenie, przeł. Anna Palińska, PWN Warszawa 1989 (wybrane rozdziały).

Douglas Crimp, Koniec sztuki i narodziny muzeum, przeł. Maria Popczyk, w: Muzeum sztuki. Antologia, pod red. Marii Popczyk, Universitas, Kraków, 2005, s. 255-266.

Allan Sekula, Ciało i archiwum, w: tegoż, Społeczne użycie fotografii, przeł. Krzysztof Pijarski, Wydawnictwo Uniwersytetu Warszawskiego-Zachęta, Warszawa 2010, s. 133-201. (fragment)

Linda Nochlin, Orient wyobrażony, przeł. Magda Szcześniak, w: Antropologia kultury wizualnej. Zagadnienia i wybór tekstów, Oprac. Iwona Kurz, Paulina Kwiatkowska, Łukasz Zaremba, wstęp, Iwona Kurza, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa 2012. s. 601-609.

Katarzyna Czeczot, Ofelizm. Romantyczne zawłaszczenia, feministyczne interwencje, Instytut Badań Literackich Wydawnictwo, Warszawa 2016. (wybrane rozdziały)

Jonathan Crary, Zawieszenia percepcji. Uwaga, spektakl i kultura nowoczesna, przeł. Łukasz Zaremba, Iwona Kurz, red. Nauk. I posłowie Iwona Kurz, Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, Warszawa2009. (wybrane rozdziały)

W. Benjamin, Twórca jako wytwórca, tłum. Robert Reszke, Wydawnictwo KRM, Warszawa 2011. (wybrane rozdziały).

John Berger, O patrzeniu, przeł. Sławomir Sikora, Wydawnictwo Fundacji Aletheia, Warszawa 1999 (wybrane rozdziały).

Le Corbusier, W stronę architektury, przeł. Tomasz Swoboda, Fundacja Centrum Architektury, Warszawa 2012 (wybrane rozdziały)

Rosalind E. Krauss, Oryginalność awangardy i inne mity modernistyczne, Przeł. Monika szuba, Słowo/obraz/terytoria, Gdansk 2011. ( wybrane rozdziały).

Guy Debord, Społeczeństwo spektaklu. Rozważania o społeczeństwie spektaklu, przeł. Mateusz Kwaterko, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 2006. (wybrane rozdziały)

Lynda Nead, Akt kobiecy. Sztuka, obscena i seksualność, przeł. Ewa Franus, Dom Wydawniczy REBIS, Poznań 1998.

Rem Koolhaas, Śmieciowa przestrzeń. Teksty w wyborze Andrzeja Leśniaka, pod red. Andrzeja Leśniaka i Grzegorza Piątka, przeł. Marcin Wawrzyńczak, CA Centrum Architektury, Warszawa. (wybrane rozdziały)

Hal Foster, Powrót realnego. Awangarda u schyłku XX wieku, przeł. Mateusz Borowski, Małgorzata Sugiera, Universitas, Kraków 2010. (wybrane rozdziały)

Izabela Kowalczyk, Ciało i władza. Polska sztuka krytyczna lat 90., Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2002. (wybrane rozdziały).

Jacques Rancière, Estetyka jako polityka, przeł. Julian Kutyła, Paweł Mościcki, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2007. (wybrane rozdziały)

Monika Bakke, Gdy stawka jest większa niż życie. Sztuka wobec mineralno-biologicznych wspólnot, „Teksty Drugie”, 1/2020.

Filmografia (w porządku chronologii zajęć):

Melancholia, Lars von Trier, 2011.

Kupiec Wenecki, reż. Michael; Redford, 2004.

Orlando, reż. Sally Potter, 1992.

Artemisia, reż Agnes Merlet, 1997.

Maria Antonina, reż. Sofia Coppola, 2006.

Nosferatu-Symfonia grozy, reż. F.W. Murnau, 1922.

Nosferatu Wampir, reż. Werner Herzog, 1979.

Camille Claudel, reż. Bruno Nuytten, 1988.

Metropolis, reż. Fritz Lang, 1927.

Pies andaluzyjski, reż. Luis Bunũel, 1929.

Blade Runner. Łowca androidów, rez. Ridley Scott, 1982.

Blade Runner 2049, reż Denis Villeneuve, 2017.

Konformista, reż. Bernadro Bertolucci, 1970.

Powiększenie, reż. MIchealngelo Antonioni, 1966.

Utracona cześć Katarzyny Blum, Volker Schlöndorff, 1975.

Marina Abramović: artystka obecna, reż. Matthew Akers, 2012.

Zdobycie przez studentów umiejętności samodzielnej analizy dzieła sztuki w kontekście kultury danego okresu, w tym kultury teatralnej.

Poznanie najważniejszych kierunków w sztuce europejskiej i amerykańskiej XX wieku. Kierunków awangardowych jako symptomu przemian modernizacyjnych XIX w.

Po zakończeniu kursu studenci powinni formułować merytorycznie trafne opinie na temat sztuki powszechnej, rozpoznawać dzieła najwybitniejszych artystów tworzących w.danym okresie, charakteryzować obiekty architektoniczne, interpretować dzieła sztuki współczesnej i powiązać je z określonym środowiskiem artystycznym; znać podstawową bibliografię i kolekcje sztuki w Europie i USA. Na poziomie podstawowym - metodologię Nowej Historii Sztuki (NAH).

W trybie stacjonarnym podstawą oceny są:

- obecność i aktywny udział na zajęciach

- test zamknięty w połowie semestru dotyczący przeczytanych lektur

- esej na jeden z trzech zaproponowanych tematów, do wyboru (do 5200 znaków).

W trybie e-learningu:

Po każdym wykładzie, studenci odpowiadają na pytania, dotyczące poruszanych zagadnień. Na odpowiedź mają czas do kolejnego wykładu. Poprawne odpowiedzi na wszystkie pytania są podstawą zaliczenia semestru.