Anatomia skandalu

Cele przedmiotu:

- analiza społecznych aspektów działania teatru

- usystematyzowanie wiedzy na temat skandalu w sztukach performatywnych

- rozpoznawanie cech relacji teatru i społeczeństwa i wiązania ich z określonym kontekstem społeczno-kulturowym

- wypracowanie narzędzi opisywania i analizowania współczesnych wydarzeń określanych jako skandaliczne

Celem zajęć będzie usystematyzowanie wiedzy na temat skandalu w sztukach performatywnych oraz wypracowanie narzędzi opisywania i analizowania współczesnych wydarzeń określanych jako skandaliczne. Z jednej strony słowo skandal pojawia się na każdym kroku, szafują nim media, artyści, recenzenci i odbiorcy kultury. Z drugiej kryje ono w sobie zapomnianą, a bardzo złożoną historię, otwierającą nie tylko na konteksty społeczne, lecz również filozoficzne, religijne i estetyczne. Skandal ma charakter zarówno afektywny, jak i filozoficzny, społeczny i jednostkowy, odnosi się do tego, co gorszące i oburzające jak i do tego, co nie-pojęte i nie-zrozumiałe a więc będące wyzwaniem dla rozumu. Przyjrzymy się mu z perspektywy teoretycznej i historycznej, a następnie wypracowany aparat pojęciowy zastosujemy w analizie konkretnych dzieł: dramatów Parawany Jeana Geneta i Zbombardowani Sarah Kane, spektakli Genet a Tangeri Magazzini Criminali, Sul concetto del Volto nel Figlio di Dio Romea Castellucciego, Golgota Picnic Rodriga Garcii, Exhibit B Breta Baileya. Dzieła te wygenerowały ożywione debaty prasowe i ruchy społeczne, a jednocześnie okazały się przełomowe dla historii teatru danego kraju. Skandale, jakie wokół nich wybuchły wskazują również na pułapki, w które wpadają artyści, co każe postawić pytania o odpowiedzialność artystów w i wobec społeczeństwa skandalu.

Najważniejsze zagadnienia:

1. Etymologia słowa skandal. Typologia skandalu.

2. Skandal jako narzędzie oddziaływania na widzów: praktyka awangardowa

3. Praktyka awangardowa a świat współczesny

4. Skandal jako wydarzenie społeczne: mechanizm działania

5. Rola obrazu w skandalu jako wydarzeniu społecznym

6. Obraz wyobrażony czy dokumentacja przedstawienia

7. Obraz a fake news

8. Ekonomie afektów w skandalu jako wydarzeniu społecznym

9. Pojęcie kultury prawomocnej i jego krytyka

10. Teoria rywalizacji mimetycznej

11. Teatr jako przestrzeń negocjacji terytorium

12. Doświadczenie skandalu, czyli skandal rozumu

13. Szok jako element indywidualnego doświadczenia skandalu

14. Studia przypadków: Golgota Picnic Rodriga Garcii, Sul concetto del Volto nel Figlio del Dio Romea Castellucciego, Exhibit B Bretta Baileya, Genet a Tangeri Magazzini Criminali, Parawany Jeana Geneta, Zbombardowani Sarah Kane (kontekst społeczny i polityczny, przebieg skandalu, skandal jako wydarzenie społeczne a skandal jako doświadczenie jednostkowe)

Podstawowa (artykuły i wybrane rozdziały książek):

1. Sara Ahmed, Ekonomie afektywne, „Opcje” 2013 nr 2.

2. Philip Auslander, Performatywność dokumentacji performansów, w: Tomasz Plata, Dorota Sajewska (red.), Re//mix, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Komuna Warszawa, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2014.

3. Pierre Bourdieu, Dystynkcja. Społeczna krytyka władzy sądzenia, Scholar, Warszawa 2005.

4. Georges Didi-Huberman, Obraz-fakt czy obraz-fetysz, w: tegoż, Obrazy mimo wszystko, Universitas, Kraków 2008.

5. Rita Felski, Pożytki z literatury. Szok, „Teksty drugie” 2010 nr 1-2.

6. Jean Genet, Parawany, w: tegoż, Teatr, PIW, Warszawa 1970.

7. René Girard, Kozioł ofiarny, Wydawnictwo Łódzkie, Łódź 1987.

8. Sarah Kane, Zbombardowani, przeł. Paweł Łysak,Towarzystwo Teatralne / Świat Literacki, Warszawa 1999.

9. Michel Maffesoli Trybalizm, w: tegoż, Czas plemion. Schyłek indywidualizmu w społeczeństwach ponowoczesnych, przeł. M. Bucholc, PWN, Warszawa 2008.

10. Farhad Manjoo, True Enough. Learning to Live in a Post-Fact Society, Wiley 2008.

11. Jacques Rancière, Estetyka jako polityka, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2007. / Dzielenie postrzegalnego, Ha!Art, Kraków 2007.

12. Silvan Tomkins, Affect, Imagery, Consciousness: The Negative Affects, vol. 2, Springer, New York 1963.

Uzupełniająca:

1. Sara Ahmed, Wstyd w obliczu innych, „Teksty Drugie” 2016 nr 4.

2. Aronson Elliot, Wilson Timothy D., Akert Robin M., Psychologia społeczna. Serce i Umysł, Wydawnictwo Zysk S-ka, Poznań 1997.

3. Gustave Le Bon, Psychologia tłumu, Vis-a-vis, Kraków 2018.

4. Zygmunt Freud, Psychologia zbiorowości i analiza ja, w: tegoż, Pisma społeczne, KR, Warszawa 2009.

5. Søren Kierkegaard, Okruchy filozoficzne. Chwila, przeł. Karol Toeplitz, PWN, Warszawa 1988.

6. Achile Mbembe, Polityka wrogości, Nekropolityka, Karakter, Kraków 2018.

7. Dorota Sajewska, Pod okupacją mediów, Warszawa 2014.

9. Dorota Semenowicz, Obraz otwarty, w: tejże, To nie jest obraz, Ha!Art, Fundacja Malta, Kraków-Poznań 2013.

9. Dorota Semenowicz, Zabawa w rzeź, „Didaskalia” 2018 nr 148.

10. Dorota Semenowicz, Skandal: casus polski, narodowo-katolicki, w: Agata Adamiecka Sitek-, Marcin Kościelniak, Grzegorz Niziołek, Teatr a Kościół, Instytut Teatralny im. Zb. Raszewskiego, Warszawa 2018.

11. Dorota Semenowicz, Próbka rewolucji: „Parawany” 1966, „Didaskalia” 2018 nr 147.

12. Katarzyna Waligóra, L’affaire Castellucci, „Didaskalia” nr 118.

13. Dominique Moisi, Geopolityka emocji. Jak kultury strachu, upokorzenia, nadziei przeobrażają świat, PWN, Warszawa 2012.

Wiedza

student po zakończeniu kursu powinien:

EM 1 Mieć podstawową wiedzę na temat etymologii słowa skandal oraz historii jego użycia w polu filozoficznym i artystycznym. K_W02

EM 2 Określić mechanizm działania skandalu jako wydarzenia społecznego K_W08

EM 3 Znać wybrane pojęcia z dziedzin estetyki, nauk społecznych, etyki przydatnych w analizie zjawiska skandalu. K_W10

Umiejętności

student po zakończeniu kursu powinien:

EM 4 Charakteryzować, analizować, interpretować współczesne skandale w sztukach performatywnych. K_U02

EM 5 Problematyzować relację między teatrem a społeczeństwem, łącząc nauki o teatrze z naukami socjologicznymi i kulturoznawczymi. K_U04

EM 6 Porównać skandale teatralne z różnych kontekstów kulturowo-społecznych K_U01

Kompetencje personalne i społeczne

student po zakończeniu kursu powinien:

EM 7 Umieć porównywać i konstruktywnie krytykować zjawiska we współczesnej kulturze K_K05

EM 8 Posiadać umiejętność merytorycznego argumentowania, z wykorzystaniem efektów badań innych osób oraz formułować na tej podstawie wniosków. K_K07

EM 9 Być otwarty na poszerzanie zakresu swojej wiedzy językowo-kulturowej.K_K07

1. Aktywność w dyskusji i lektura wskazanych tekstów (25%)

2. Przygotowanie referatu (25%)

3. Egzamin (50%)