Dwudziestolecie międzywojenne

Student zdobywa podstawową wiedzę na temat wybranych aspektów historii teatru i dramatu polskiego i europejskiego w okresie dwudziestolecia międzywojennego, ze szczególnym uwzględnieniem działalności grup awangardowych.

Poznaje polityczne, społeczne, ekonomiczne etc. uwarunkowania przemian kulturowych w pierwszych dekadach XX wieku i uczy się w ich kontekście analizować i interpretować wybrane utwory.

Poznaje złożoność i problematyczność złożoność i problematyczność recepcji zjawiska awangardy i uczy się wskazywać jej wpływ we współczesnej kulturze i sztuce.

1. Kryzys modernizmu i narodziny nowego wieku

2. Awangarda w poszukiwaniu Czystej Formy

3. Epoki manifestów ciąg dalszy: futuryści, dadaiści, ekspresjoniści, konstruktywiści...

4. Utopia i Apokalipsa: sztuka w cieniu Wielkiej Wojny

5. Poszukiwanie granic widowiska: aktor i abstrakcja

6. Poszukiwanie granic widowiska: teatr dla mas

7. Nowe media w sztuce: radiofon i kinematograf

8, 9. Perspektywa polska: zadania teatru i dramatu w II Rzeczpospolitej

10. Witkacy: biografia jako spektakl

11. Wiktacy: kłopoty z Czystą Formą

12. Leon Schiller i jego dziedzictwo

13. Juliusz Osterwa i jego dziedzictwo

14. Teatr Artystów CRICOT: awangardowy czy eksperymentalny?

1. Kryzys modernizmu i narodziny nowego wieku

Literatura obowiązkowa:

– Roger Caillois, Wojna i sacrum, [w:] tenże, Żywioł i ład, red. Andrzej Osęka, przeł. Anna Tatarkiewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1973;

– Modris Eksteins, Święto wiosny. Wielka Wojna i narodziny nowego wieku, przeł. Krystyna Rabińska, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1996 lub Zysk i S-ka, Poznań 2014 (fragmenty);

– Święto wiosny, Igor Strawiński, Wacław Niżyński, Siergiej Diagilew – Les Ballets Russes, 1913; rekonstrukcja The Joffrey Ballet, 1987.

Literatura uzupełniająca:

– Jean-Michel Rabaté, 1913: The Cradle of Modernism, Blackwell Publishing 2007.

2. Awangarda w poszukiwaniu Czystej Formy

Literatura obowiązkowa:

– Guillaume Apollinaire, Kubiści. Rozważania estetyczne, przeł. Jan Józef Szczepański, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1959;

– Samuel Beckett, Dante... Bruno. Vico.. Joyce, przeł. Antoni Libera, [w:] tegoż, Wierność przegranej, red. Antoni Libera, Znak, Kraków 1999;

– Stanisław Ignacy Witkiewicz, Wstęp do teorii Czystej Formy w teatrze, [w:] tegoż, Czysta Forma w teatrze, red. Janusz Degler, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1977.

Literatura uzupełniająca:

– Walter Benjamin, Dzieło sztuki w epoce jego reprodukowalności technicznej, [w:] tegoż, Twórca jako wytwórca. Eseje i rozprawy, przeł. Robert Reszke, Wydawnictwo KR, Warszawa 2011.

3. Epoki manifestów ciąg dalszy: futuryści, dadaiści, ekspresjoniści, konstruktywiści...

Literatura obowiązkowa:

– Bruno Jasieński, Do narodu polskiego. Manifest w sprawie natychmiastowej futuryzacji życia; [w:] Antologia polskiego futuryzmu i nowej sztuki, red. Zbigniew Jarosiński, Helena Zaworska, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1978;

– Richard Huelsenbeck, Manifest dadaistyczny, [w:] Artyści o sztuce. Od van Gogha do Picassa, red. Elżbieta Grabska, Hanna Morawska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1977;

– Richard Huelsenbeck, Wizyta w kabarecie Dada, przeł. Wojciech Dudzik, [w:] Ekspresjonizm w teatrze niemieckim, red. Wojciech

Dudzik, Małgorzata Leyko, Słowo Obraz Terytoria, Gdańsk 2009;

– Filippo Tommaso Marinetti, Akt założycielski i manifest futuryzmu; Manifest dramatopisarzy futurystycznych, Teatr Rozmaitości, przeł. Tomasz Kireńczuk, [w:] Tomasz Kireńczuk, Od sztuki w działaniu do działania w sztuce. Filippo Tommaso Marinetti i teatr włoskich futurystów, Księgarnia Akademicka, Kraków 2008;

– Filippo Tommaso Marinetti i inni, wybrane syntezy futurystyczne, przeł. Tomasz Kireńczuk, [w:] Tomasz Kireńczuk, dz.cyt.

– Anatol Stern, Aleksander Wat Prymitywiści do narodów świata i do Polski, [w:] Antologia polskiego futuryzmu i nowej sztuki, dz.cyt.;

– Stanisław Ignacy Witkiewicz, Manifest (Fest-Mani), [w:] tegoż, Dramaty, red. Konstanty Puzyna, t. 2, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1972.

Literatura uzupełniająca:

– Henri Béhar, Dada i surrealizm w teatrze, przeł. Piotr Szymanowski, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1975;

– Kazimierz Braun, Wielka Reforma Teatru w Europie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, Wrocław 1984 (fragmenty);

– Tytus Czyżewski, Wąż, Orfeusz i Eurydyka; Osioł i słońce w metamorfozie, [w:] tegoż, Wiersze i utwory teatralne, red. Janusz Kryszak, Słowo Obraz Terytoria, Gdańsk 2009;

– Grzegorz Gazda, Słownik europejskich kierunków i grup literackich XX wieku, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2009;

– Tomasz Kireńczuk, dz.cyt.

4. Utopia i Apokalipsa: sztuka w cieniu Wielkiej Wojny

Literatura obowiązkowa:

– Paul Kornfeld, Człowiek duchowy i człowiek psychologiczny, przeł. Wojciech Dudzik, [w:] Ekspresjonizm w teatrze niemieckim, red. Wojciech Dudzik, Małgorzata Leyko, Słowo Obraz Terytoria, Gdańsk 2009;

– Lothar Schreyer, Nowy człowiek, przeł. Wojciech Dudzik, [w:] Ekspresjonizm w teatrze niemieckim, dz.cyt.;

– Witold Wandurski, Śmierć na gruszy, [w:] tegoż, Wiersze i dramaty, red. Grzegorz Lasota, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1958.

Literatura uzupełniająca:

– Marcin Cieński, Apokalipsa, utopia i nowy człowiek, „Notatnik Teatralny” 1993 nr 6;

– Anton Kaes, Shell Shock Cinema. Weimar Culture and the Wounds of War, Princeton University Press, Princeton–Oxford 2009;

– Georg Kaiser, Gaz, Gaz II, „Literatura na Świecie” 1983 nr 10;

– Konstanty Puzyna, Ekspresjonizm i Hasenclever, „Dialog” 1988 nr 8;

– Dorota Sajewska, Nekroperformans. Kulturowa rekonstrukcja teatru Wielkiej Wojny, Instytut Teatralny im. Zbigniewa Raszewskiego, Warszawa 2016;

– Tristan Tzara, Serce na gaz, przeł. Jerzy Lisowski, „Dialog” 1973 nr 8.

5. Poszukiwanie granic widowiska: aktor i abstrakcja

Literatura obowiązkowa:

– Bruno Jasieński, Bal manekinów;

– Oskar Schlemmer, Eksperymentalna scena Bauhausu, przeł. Małgorzata Leyko, Słowo Obraz Terytoria, Gdańsk 2010;

– Andrzej Pronaszko, Zapiski scenografa. Wspomnienia. Artykuły. Listy, red. Jerzy Timoszewicz, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1976 (fragmenty);

– Andrzej Pronaszko, Odrodzenie teatru, [w:] Myśl teatralna polskiej awangardy 1919–1939, red. Stanisław Marczak-Oborski, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1973;

– Leon Schiller, Myśli o odrodzeniu teatru, [w:] Teatrologia w Polsce w latach 1918–1939, red. Eleonora Udalska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979;

– filmy: Gabinet doktora Caligari, reż. Robert Wiene, 1920; Nosferatu: symfonia grozy, reż. Friedrich Wilhelm Murnau, 1922; Metropolis, reż. Fritz Lang, 1927 (wybrane sceny).

Literatura uzupełniająca:

– Karel Čapek, R.U.R.;

– Tadeusz Peiper, Szósta, szósta!.

6. Poszukiwanie granic widowiska: teatr dla mas

Literatura obowiązkowa:

– Teatr masowy. Teatr dla mas, red. Małgorzata Leyko, Wydawnictwo Uniwersytetu Łódzkiego, Łódź 2011 (fragmenty).

7. Nowe media w sztuce: radiofon i kinematograf

Literatura obowiązkowa:

– Witold Hulewicz, Teatr i radio, [w:] Teatrologia w Polsce w latach 1918–1939, red. Eleonora Udalska, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 1979;

– Karol Irzykowski, Dziesiąta Muza. Zagadnienia estetyczne kina, Filmowa Agencja Wydawnicza, Warszawa 1957 (fragm.);

– Józef Jedlicz, Teatr i kino, [w:] Teatrologia w Polsce w latach 1918–1939, dz.cyt.;

– Tadeusz Peiper: Radiofon, Radio w piśmie artystycznym, Wpływ radiofonu na muzykę, Radio adwokat, [w:] Tędy. Nowe usta, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1972.

Literatura uzupełniająca:

– Wojciech Świdziński, Co było grane? Film zagraniczny w Polsce w latach 1918–1929 na przykładzie Warszawy, Instytut Sztuki PAN, Warszawa 2016.

8, 9. Perspektywa polska: zadania teatru i dramatu w II Rzeczpospolitej

Literatura obowiązkowa:

– Karol Irzykowski, Uwagi o tzw. upadku twórczości dramatycznej w Polsce; [w:] tegoż, Pisma, t. 4: Słoń wśród porcelany, red. Andrzej Lam, Wydawnictwo Literackie, Kraków 1980;

– Stanisław Ignacy Witkiewicz, Krytyka artykułu Karola Irzykowskiego pt. „Uwagi na temat tzw. upadku twórczości dramatycznej”, [w:] tegoż, Bez kompromisu: pisma krytyczne i publicystyczne, red. Janusz Degler, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1976;

do wyboru trzy teksty dramatyczne:

– Jarosław Iwaszkiewicz, Lato w Nohant;

– Zofia Nałkowska, Dom kobiet;

– Maria Pawlikowska-Jasnorzewska, Baba-dziwo;

– Stanisława Przybyszewska, Sprawa Dantona;

– Antoni Słonimski, Rodzina;

– Stefan Żeromski, Uciekła mi przepióreczka.

Literatura uzupełniająca:

– Edward Krasiński, Teatr Polski Arnolda Szyfmana 1913–1939, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 1991;

– Stanisław Marczak-Oborski, Teatr w Polsce 1913–1939, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1994.

10. Witkacy: biografia jako spektakl

Literatura obowiązkowa:

‒ Konstanty Puzyna, Witkacy, [w:] Stanisław Ignacy Witkiewicz, Dramaty, red. Konstanty Puzyna, t. 1, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1962, 1972; lub: Konstanty Puzyna, Czasem coś żywego. Teksty najważniejsze, red. Joanna Krakowska, Agora, Warszawa 2015;

Literatura uzupełniająca:

‒ Anna Micińska, Witkacy. Stanisław Ignacy Witkiewicz: życie i twórczość, Interpress, Warszawa 1991.

11. Wiktacy: kłopoty z Czystą Formą

Literatura obowiązkowa:

– Konstanty Puzyna, Na przełęczach bezsensu, [w:] tegoż, Burzliwa pogoda, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1971; lub: Konstanty Puzyna, Czasem coś żywego. Teksty najważniejsze, red. Joanna Krakowska, Agora, Warszawa 2015;

– Stanisław Ignacy Witkiewicz (do wyboru trzy teksty dramatyczne): Maciej Korbowa i Bellatrix, Panna Tutli-Putli, Oni, Kurka Wodna, Matka, Szewcy.

Literatura uzupełniająca:

– Janusz Degler, Witkacy w teatrze międzywojennym, Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe, Warszawa 1973;

– Sposób na Witkacego, red. Iga Kruk-Żurawska, Akademia Teatralna im. Aleksandra Zelwerowicza – Teatr Studio im. Stanisława Ignacego Witkiewicza, Warszawa 2015.

12. Leon Schiller i jego dziedzictwo

13. Juliusz Osterwa i jego dziedzictwo

14. Teatr Artystów CRICOT: awangardowy czy eksperymentalny?

Wiedza

Po zakończeniu kursu student powinien:

– [EM1] orientować się w wybranych aspektach historii teatru i dramatu polskiego i europejskiego w okresie dwudziestolecia międzywojennego [K_W04];

– [EM2] rozumieć ścisłe powiązanie teatru i dramatu z innymi dziedzinami sztuki w okresie dwudziestolecia międzywojennego [K_W10];

– [EM3] rozumieć społeczno-kulturowe uwarunkowania funkcjonowania teatru i dramatu w okresie dwudziestolecia międzywojennego [K_W11].

Umiejętności

Po zakończeniu kursu student powinien:

– [EM4] potrafić samodzielnie poszerzać i zdobywać wiedzę oraz rozwijać zawodowe umiejętności, korzystając z różnorodnych źródeł [K_U01];

– [EM5] potrafi sformułować problem, przeanalizować go za pomocą odpowiednio dobranych metod i narzędzi oraz opracować i zaprezentować wnioski [K_U03];

– [EM6] potrafić uczestniczyć w dyskusji, zaprezentować i uargumentować własne stanowisko, przedstawić wątpliwości i sugestie, prowadzić merytoryczną polemikę [K_U07].

Kompetencje personalne i społeczne

Po zakończeniu kursu student powinien:

– [EM7] mieć świadomość poziomu własnej wiedzy i umiejętności, rozumieć potrzebę dalszej edukacji i ustawicznego samokształcenia [K_K01];

– [EM8] być przygotowany do aktywnego uczestnictwa w grupach i instytucjach, realizujących lub organizujących projekty badawcze, działania teatralne lub kulturalne [K_K04].

– dopuszczalne dwie nieusprawiedliwione nieobecności na zajęciach;

– aktywne uczestnictwo w zajęciach;

– dodatkowa praca pisemna w przypadku niespełnienia powyższych

warunków;

– egzamin ustny na koniec kursu.