Teatr dokumentalny

Celem przedmiotu jest po pierwsze prezentacja wybranych zagadnień dotyczących produkcji, prezentacji i odbioru współczesnego teatru dokumentalnego, ze szczególnym uwzględnieniem polskich spektakli z nurtu teatru krytycznego, „post-teatru”/”auto-teatru”, a także ich kontekstu historycznego oraz teoretycznego. Po drugie celem jestem przygotowanie studentów do krytycznej analizy oraz kontekstualizacji współczesnych spektakli dokumentalnych i spektakli dramatycznych tworzonych z użyciem technik dokumentalnych czy też estetyki dokumentu. Studenci powinni zdobyć kompetencje umożliwiające im samodzielną ocenę nurtu dokumentalnego w teatrze i w innych sztukach performatywnych oraz powinni nabyć narzędzia umożliwiające pogłębioną dyskusję na temat etycznych aspektów teatru dokumentalnego.

Na zajęciach zaprezentowane i omówione zostaną wybrane spektakle z nurtu teatru dokumentalnego, ze szczególnym uwzględnieniem współczesnych polskich spektakli teatru krytycznego i „post-teatru”/”auto-teatru”. „Teatr dokumentalny” jest tu rozumiany szeroko – jako kategoria zarówno estetyczna (estetyka dokumentu), praktyka społeczna (community art), często zazębiający się z teatrem partycypacyjnym, edukacją teatralną i strategiami współczesnej sztuki, takimi jak remiks i re-enactment.

Aby ukazać ów nurt jako praktykę ściśle powiązaną z przemianami historycznymi, społecznymi i politycznymi, zostanie on przedstawiony zarówno w relacji do estetyki dokumentu w filmie, literaturze i sztukach wizualnych, jak i w powiązaniu z refleksją historyczną (oral history, przeciw-historia), antropologiczną (badania terenowe, antropologia refleksyjna), socjologiczną i kulturoznawczą (memory studies, pamięć historyczna), a także psychologiczną (psychologia empatii).

Ważnym elementem programu będą dyskusje na temat etycznych i politycznych celów oraz konsekwencji sztuki dokumentu. Owe dyskusje będą pogłębiane wraz z nabywaniem przez studentów wiedzy dotyczącej procesu produkcji spektakli dokumentalnych. W przyjęciu perspektywy twórcy pomogą ćwiczenia technik dokumentalnych przeprowadzane na zajęciach, a także samodzielne przygotowanie przez studentów krótkiego spektaklu dokumentalnego.

Podstawowe bloki tematyczne:

1. Historia teatru i dramatu dokumentalnego

2. Wystawianie historii – dokument, fakt, pamięć

3. Efekt realności w spektaklach dokumentalnych i post-dokumentalnych

4. Teatr dokumentalny jako praktyka emancypacyjna

5. Warsztat dokumentalisty: research, casting, montaż

6. Wywiad: relacja dokumentalista – bohater

TEKSTY SCENICZNE

1. Transfer! D. Funke, S. Majewskiego, [w:] Transfer! Teksty dla teatru. Antologia pod red. J. Krakowskiej, Wydawnictwo Krytyki Politycznej, Warszawa 2015

2. Michał Buszewicz, Aktorzy żydowscy

3. Katarzyna Szyngiera, Mirosław Wlekły, Swarka

4. Wojciech Ziemilski, Mała narracja

5. Aleksander Wat, Polityka społeczna R.P.

SCENARIUSZE

1. Rimini Protokoll, Situation Rooms

2. Edit Kaldor, Inwentarz bezsilności

SPEKTAKLE, PERFORMANSE, FILMY:

1. Transfer!, reż. J. Klata

2. Mała narracja oraz Pigmalion, reż. W. Ziemilski

3. The Moscow Trials, reż. Milo Rau

4. Svarka, reż. Katarzyn Szyngiera

5. Situation Rooms, Rimini Protokoll

6. 80064 oraz cykl Wybrane prace, Artur Żmijewski

7. Słowa i gesty Wieży Ratuszowej, Krzysztof Wodiczko,

8. Inwentarz bezsilności, oraz WOE, reż. Edit Kaldor

9. Diseabled Theatre, reż. Jérôme Bel, Theatre Hora

10. Odcinek serialu teatralnego w reż. Justyna Sobczyk, Teatr 21

11. Veronique Doisneau, reż. Jérôme Bel

12. Aktorzy żydowscy, reż. Anna Smolar

13. Żeby nie bolało, reż. Marcel Łozińśki

14. Hypatia, wywiady z projektu Instytutu Teatralnego

LITERATURA PRZEDMIOTU

1. C. Barker, Joan Littlewood, przeł. J. Krakowska-Narożniak, „Dialog” 2002 nr 8-9

2. C. Bishop, Sztuczne piekła. Sztuka partycypacyjna i polityka widowni, przeł. Jacek Staniszewski, Fundacja Nowej Kultury Bęc Zmiana, Warszwa 2015

3. P. Bloom, Przeciw empatii. Argumenty za racjonalnym współczuciem, tłum. M. Chojnacki, Charaktery, Warszawa 2017

4. M. Borowski, W poszukiwaniu realności. Przemiany formy dramatycznej końca XX wieku a nowe mimesis, Księgarnia Akademicka, Kraków 2005

5. E. Fromm, O sztuce słuchania. Terapeutyczne aspekty psychoanalizy, tłum. R. Saciuk, PWN, Warszawa 2008

6. Historia mówiona w świetle nauk humanistycznych i społecznych, red. red. S. Niebrzegowska-Bartmińska [et al.], Lublin 2014

7. J. Krakowska, Tym gorzej dla faktów, „Dialog” 2017 nr 11

8. P. Mościcki, Polityka teatru. Eseje o sztuce angażującej, Warszawa 2008

9. Pamięć zbiorowa i kulturowa. Współczesna perspektywa niemiecka, red. M. Saryusz-Wolska, Kraków 2009

10. Partycypacja. Przewodnik Krytyki Politycznej, red. J. Erbel, P. Sadura, Warszawa 2012

11. R. Pawłowski, W stronę prywatności. Notatki o współczesnym teatrze non-fiction, „Polish Theatre Journal” 2/2016

12. E. Piscator, Teatr polityczny, tłum. R. Szydłowski, Warszawa 1983

13. Porozmawiajmy o „80064”. Dialog między Agatą Araszkiewicz i Arturem Żmijewskim, „Obieg” z 25.08.2005

14. Przemiany pamięci społecznej a teoria kultury, red. B. Korzeniewski, Poznań 2007

15. Rimini Protokoll. Na tropie codzienności, red. M. Dreysse, F. Malzacher, tłum. M. Borowski, M. Sugiera, Poznań–Kraków 2012

16. Leon Schiller, Faktomontaże, red. Anna Kuligowska-Korzeniewska, Warszawa 2015

17. C. Taylor, Etyka autentyczności, tłum. A. Pawelec, Wydawnictwo Znak, Kraków 1996

18. A. Wieviorka, The era of witness, tłum. J. Stark, Ithaca 2006

19. K. Wodiczko, Przyrządy, projekcie, pomniki, [w:] Publiczna przestrzeń dla sztuki?, red. M. A. Potocka, Kraków–Wien 2003.

Scharakteryzować nurt teatru dokumentalnego na tle innych nurtów teatralnych w Europie w XX wieku. K_W04

Scharakteryzować nurt teatru dokumentalnego w Polsce po 1989 roku w kontekście wydarzeń politycznych i przemian obyczajowych. K_W05

Opisać związki omówionych praktyk dokumentalnych w sztuce teatru ze zjawiskami społeczno-kulturowymi i z metodologią badawczą nauk społecznych. K_W11

Wyszukiwać i krytycznie oceniać informacje i materiały źródłowe dotyczące teatru dokumentalnego. K_U01

Formułować pytania badawcze w odniesieniu do omawianych zjawisk i szukać samodzielnie różnych kontekstów kulturowych, w jakich można interpretować omawiane praktyki teatralne i dramaturgiczne K_U03

Samodzielnie przygotować i przeprowadzić wywiad w paradygmacie oral history oraz opracować go krytycznie. K_U14

W odpowiedzialny sposób oceniać wypowiedzi i publikacje na temat omówionych dzieł i zjawisk. K_K04

W kompetentny sposób uczestniczyć w dyskusjach na temat etycznych dylematów związanych ze sztuką dokumentu. K_K04

Konstruować argumenty w interakcji z grupą. K_K06

Dopuszczalne są 2 nieusprawiedliwione nieobecności na zajęciach.

Formą zaliczenia jest praca: wywiad z bohaterem w paradygmacie oral history wraz z krótką eksplikacją dramaturgiczną lub mini-spektakl dokumentalny.