Historia muzyki

Celem kształcenia jest zapoznanie studentów z historią muzyki popularnej XX wieku, co stanowi podstawę niezbędną do ukazania historii musicalu w drugim semestrze. Zakres przekazywanych treści obejmuje okres od narodzin jazzu (Nowy Orlean, początek XX wieku), poprzez kolejne etapy rozwoju tego gatunku (swing, be-bop, modern jazz) do współczesności. Równolegle przebiega ewolucja bluesa, R&B, aż po rock'n'roll i style współczesne (soul, funk, hip-hop). Osobne miejsce poświęcone jest rozwojowi muzyki popularnej w Polsce (głównie powojennej), ze szczególnym uwzględnieniem polskiego jazzu i specyficznie polskiego gatunku, jakim jest poezja śpiewana. Cały kurs ilustrowany jest nagraniami muzycznymi (wszędzie tam, gdzie jest to możliwie, czyli w 80-90% w zapisie video), które prowadzący omawia ze studentami. Całość materiału wprowadzana jest do zamkniętej grupy na FB (wykładowca i studenci), więc zawsze można wracać do omówionych materiałów.

Pierwszy semestr to historia muzyki, a konkretnie historia muzyki popularnej XX wieku. Rozpoczęcie zajęć wymaga wprowadzenia, ponieważ - jak w innych dziedzinach sztuki - wszystko wynika z czegoś poprzedzającego. Dominującą rolę w XX wieku odegrała muzyka amerykańska (odziałując bezpośrednio na cały świat, lub pośrednio, narzucając stylistykę i estetykę muzyce popularnej w krajach poza USA). Bardzo ważne są też źródła muzyki amerykańskiej.

Semestr rozpoczynają zajęcia obrazujące wpływ muzyki europejskiej przełomu XIX i XX wieku na muzyke amerykańską, a konkretnie na narodziny jazzu, ale zanim sie to stanie, studentom prezentowany jest krótki "przegląd" ukazujący jak muzyka poprzednich wieków nadal isnpiruje współczesną muzykę pop.

Za przykład służą m.in. utwory J.S. Bacha w transkrypcjach jazzowych.

Zasadnicza chronologia rozpoczyna się od narodzin jazzu w Nowym Orleanie (Louis Armstrong), następnie śledzimy ewolucję gatunku poprzez swing (Glenn Miller), po jazz nowoczesny (Charlie Parker, John Coltrane, Milesa Davis).

Równolegle do jazz rozwija się w USA blues i Rhythm & Blues (R&B). Te gatunki tworzą podstawę współczesnej muzyki pop (rock, soul, R&B). Omawiany jest blues Delty Missisipi (wiejski), muzyka wielkiej migracji na północ (urban blues, Chicago), jak równiez adaptacja tego gatunku przez białych muzyków brytyjskich (Eric Clapton). Poglądowo przedstawieni są m.in. Robert Johnson, John Lee Hooker, Muddy Waters. Lata 50. w USA to dalsza ewolucja bluesa w formę rock'n'rolla (Chuck Berry), co stanowiło zarazem przełom kulturowy i społeczny (debiut i popularność Elvisa Presleya).

Na fali wczesnego rock'n'rolla wyrastają grupy brytyjskie: The Animals, The Beatles, The Rolling Stones. Omawiane jest zjawisko "Brytyjskiej Inwazji" ("beatlemania" w USA) i szybka ewolucja formy w kierunku art-rocka (Pink Floyd). Osobnym zjawiskiem jest w tym okresie rozkwit subkultury hipisów i rozwój muzyki utożsamianej z tą grupą, m.in. Janis Joplin, Jimi Hendrix.

Kolejny gatunek wymagający osobnego omówienia to nurt piosenki autorskiej, która w strefie anglojęzycznej wywodzi się z nurtu folkowego. Są więc klasycy (Leadbelly, Woody Guthrie, Pete Seeger) oraz ich następcy, "poeci piosenki", którzy doprowadzili do rozwoju gatunku singer-songwriter w latach 60. (jak Bob Dylan, Paul Simon, Johnny Cash, Joni Mitchell) i 70. (Leonard Cohen, James Taylor, Bruce Springsteen). Wykladowca cytuje fragmenty wybranych utworów we własnych przekładach i omawia kontekst i wagę literackiej nagrody Nobla przyznanej w 2016 roku Bobowi Dylanowi.

Piosenka anglojęzyczna to nie wszystko, niezależnie od niej omawiana jest twórczość "bardów" (poetów piosenki) tworzących w innych językach, jak Okudżawa i Wysocki (rosyjski), Brel, Brassens, Moustaki (francuski) czy Victor Jara (bard chilijski tworzący w języku hiszpańskim). Prezentacje wzbogacone są fragmentami polskich przekładów, tam gdzie jest to możliwe.

Ostatnia część kursu koncentruje się na polskiej muzyce popularnej, zwłaszcza powojennej - od zespołów ludowych (Mazowsze) i pieśni socrealistycznych (Chór Czejanda), poprzez tzw. big-beat (Czerwone Gitary, Trubadurzy), aż po narodziny polskiego rocka (Breakout, Skaldowie, Czesław Niemen).

W przypadku polskiej muzyki popularnej akcent położony jest na oryginalność (specyficznie polski gatunek zwany "poezją śpiewaną") i na autorów piosenek. Najwięcej miejsca zajmuje w tym kontekście twórczość Marka Grechuty, ale omawiana jest kolebka tego nurtu, czyli Piwnica pod Baranami (i jej artyści, jak Leszek Długosz) i w skazane są związki poezji z jazzem (twórczość Wandy Warskiej i Andrzeja Kurylewicza). Bogate zjawisko zwane polskim jazzem - oraz jego związki z muzyką filmową i teatralna - stanowią osobny temat, w którym studenci zapoznają sie z twórczością m.in. Krzysztofa Komedy

Podstawowym źródłem informacji o historii muzyki jest Internet, ponieważ daje możliwość zapoznania się z omawianymi nagraniami. Pośród nielicznych polskich pozycji książkowych najbliższa programowi jest "Historia jazzu" - dwie różne książki o tym samym tytule napisali Andrzej Szmidt i Jacek Niedziela. Trzytomowa "Historia polskiej muzyki rozrywkowej" Dariusza Michalskiego to najpełniejsze kompendium dotyczące muzyki popularnej XX wieku w Polsce.

Wykładowca poleca fakultatywnie swoją książkę "Satysfakcja - historia The Rolling Stones", ponieważ ukazuje ona szerokie tło kultury popularnej na przestrzeni ostatniego półwiecza i omawia szereg zjawisk towarzyszących karierze tytułowego zespołu, jak pieśni protestu, rywalizacja pomiędzy The Rolling Stones i The Beatles, ruch hipisowski i jego załamanie, etc. Jest to "literatura uzupełniająca". Zalecane jest również obejrzenie trzech filmów, dwóch fabularnych i dokumentu, które dają obraz kontekstu muzyki popularnej: "The Last Waltz" (reż. Martin Scorsese, 1977), "The Blues Brothers" (reż. John Landis, 1980) i "The Commitments" (reż. Alan Parker, 1991). Na wszystkich zajęciach studenci zapoznają się z nagraniami video wybranych utworów składających się na kurs historii muzyki pop XX wieku. Fakultatywnie w trakcie całego kursu wykładowca poleca studentom filmy dokumentalne i biograficzne obrazujące omawiane zagadnienia.

Po zakończeniu kursu student powinien wiedzieć, jak wyglądał rozwój muzyki popularnej w kolejnych dekadach XX wieku; powinien umieć odróżniać style (np. jazz tradycyjny od nowoczesnego) i rozpoznawać ważniejszych artystów - w zakresie omawianym na zajęciach. Po zakończeniu kursu student powinien być zdolny do wykonania samodzielnej analizy wybranych zjawisk (np. polski jazz), umieszczając je w kontekście chronologicznym, czyli wobec zjawisk poprzedzających (inspiracji) i następujących (wpływów).

W zakresie wiedzy jest to odróżnianie gatunków i stylów muzyki pop (oraz charakterystycznych dla danego stylu artystów) na podstawie przyswojonych informacji, ale także dzięki praktycznemu "osłuchaniu", co zapewniły zajęcia oraz baza materiałów w grupie FB. Student rozpoznaje rodzaj muzyki i umie go zdefiniować, podając jego charakterystyczne cechy.

W zakresie umiejętności student potrafi wyszukiwać odpowiednie utwory (do występów, spektakli, filmów), bazując na zdobytej wiedzy. Porusza się po dyskografiach artystów, wie, gdzie i jak szukać repertuaru dla siebie.

W zakresie kompetencji ważnym aspektem zajęć jest grupowe (wspólnotowe) tworzenie muzyki. Dla studentów aktorstwa zainteresowanych teatrem muzycznym cały kurs jest punktem wyjścia do dalszej zbiorowej pracy.

Reasumując:

W zakresie wiedzy student posiada perspektywę poznawczą i rozumie zależności w zakresie kanonu polskiej i światowej muzyki rozrywkowej XX wieku, a także teatru muzycznego rozumianego jako współczesna scena musicalowa (ostatnie stulecie) – (SAW_W01). Student zna elementy dzieła muzycznego o formie musicalu (rozumianego jako teatr muzyczny z prymatem fabuły) oraz rozumie ich wzajemne relacje, orientuje się w budowie formalnej utworów w stopniu niezbędnym w pracy aktora wokalisty – (SAW_W03 ). Student zna także elementy dzieła muzycznego oraz rozumie ich wzajemne relacje i orientuje się w budowie formalnej utworów w stopniu niezbędnym do profesjonalnych działań wokalnych – (SAW_W04 ). W zakresie rozumienie kontekstu dziedzin sztuki student posiada wiedzę na temat stylów i gatunków współczesnego teatru musicalowego (SAW_W05 ), W zakresie umiejętności student potrafi tworzyć rozbudowane pisemne i ustne wypowiedzi z zakresu sztuk muzycznych w oparciu o wiedzę teoretyczną zdobytą w procesie kształcenia, także w języku obcym (SAW_U03 P7S_UK H).

Prowadzenie zajęć z wykorzystaniem zamkniętej grupy na FB daje wykładowcy możliwość obserwowania aktywności studentów - kto i ile razy otwierał linki, które premierowo prezentowane są na każdych zajęciach (zdarza się, że studenci zaglądają jeszcze przed zajęciami do materiałów zamieszczonych przez wykładowcę, ciekawi czekających ich tematów). Jest to jednak kryterium dodatkowe, niejako „efekt uboczny” stosowanej techniki. Główne metody dydaktyczne, służące realizacji i weryfikacji osiągniętych przez studenta efektów uczenia się, przypisanych do danego przedmiotu, to stopień znajomości prezentowanych materiałów oraz towarzyszącego im wykładu, udział w dyskusji i aktywność na zajęciach. Esej zaliczeniowy wymagany jest na koniec II semestru (historia musicalu), jako że historia muzyki popularnej stanowi przygotowanie do historii musicalu.

Aby zaliczyć I semestr student musi znać chronologię rozwoju muzyki popularnej XX wieku z podziałem na gatunki (m.in. jazz, rock), znać artystów reprezentatywnych dla danego gatunku i ich najważniejsze dzieła oraz posiadać ogólną orientację w ich repertuarze. Poza tym student musi wykazać się znajomością omawianych nurtów (np. jazz nowoczesny, muzyka hipisów, poezja śpiewana). Kryterium oceny stanowi znajomość najważniejszych utworów muzyki popularnej oraz ich wykonawców (duży nacisk kładziony jest przez prowadzącego na innowatorów i na przełomowe dzieła czy wydarzenia w historii muzyki). Osobne kryterium to świadomość studenta, że każdy gatunek, rodzaj czy nurt muzyki wypływa ze zjawisk wcześniejszych i jest ich rozwiniętą kontynuacją. Aby zaliczyć przedmiot student powinien wykazać się ogólną znajomością panoramy muzyki popularnej XX wieku (także polskiej), co sprawdzane jest przez prowadzącego poprzez konsekwentne zachęcanie studentów do dyskusji: co w muzyce danego okresu było jej inspiracją, co będzie jej kontynuacją, z jakimi wcześniejszymi kompozycjami kojarzą się nowe. W rozmowie indywidualnej oraz w dyskusjach grupowych weryfikowana jest zasada "ciągłości": historia muzyki jest bowiem nieustającą kontynuacją, twórczym procesem, w którym żadne lub prawie żadne zjawiska nie znikają bez śladu. Po zajęciach zaliczeniowych – ostatnich w semestrze – wykładowca wystawia oceny semestralne.